26.09.2019

Kömür Etütlerinde Rezistivite Ölçümleri

Jeofizik

Rezistivite (doğru akım özdirenç yöntemi), Wenner (alfa) dizilimi ile kömür aramaları gerçekleştirirken dikkat edilmesi gerekenler ve püf noktaları aşağıdaki gibidir

Öncelikle aramanın geçekleştirileceği sahanın jeolojisi ve aranılacak kömürün karakteristiğinin tabaka ya da damar şeklinde olup olmadığının belirlenmesi önemlidir. Öncelikli amaç yöntemin uygulanmasından ziyade ne aradığımızın bilinmesidir. Gideceği limanı bilmeyenler doğru yöne yelken açamazlar.  Kömürün yapısını çevre ocaklardan, mostralardan ve kaynak kitaplardan öğrenebilmek mümkündür.

Tabaka tipi kömür oluşumlarında kömürün nem oranı ve derinliği kömürün özdirenç değerini belirleyen etken faktördür.  Özellikle Trakya bölgesinde bulunan kömürler tabaka şeklinde ve nem oranı yüksek kömür tabakalarıdır. Tekirdağ – Malkara’da gerçekleştirdiğimiz ölçümlerde kömür değerlerinin 0 - 5 Ohm.m aralığında olduğunu belirledik. (Teorik olarak  0 Ohm.m ölçülemez fakat 0 a yaklaşan değerler gözlenmiştir)

Kömür tabakalarının derinlere inildikçe (60 m ve altı) özdirenç değerleri artar. Kömürün derinlerde yüksek basıncın etkisi ile masif hale gelmesi, nem oranının azalmasına, kömür tabakasının kalnlaşmasına, dolayısıyla özdirenç değerinin yükselmesine neden olur. Kayseri-Adana arasında gerçekleştirdiğimiz ölçümlerde, yaklaşık 80 mt derinliklerde kömürün özdirenç değerinin 70 – 80 Ohm.m değerlere kadar yükseldiğini gözlemledik. Bu değerlerin bölgeden bölgeye değişim gösterebileceğini de belirtmekte fayda var.

Kömür tabakasına yönelik sağlıklı ölçüm değerlerini 1 Hz frekans ve 500 Ma akım ile gerçekleştirdiğimiz ölçümlerde yakaladık, bu değerler jeolojiye göre değişim gösterebilir ve her arazide çeşitli frekans ve hedef akım değerleri ile ölçüm gerçekleştirerek ideal değerler belirlenmelidir.

Ölçümler neticesine gerçekleştirilen karotlu sondajlar neticesinde Kömür madenine yönelik wenner diziliminin kömür tabakalarının bulunmasında etkili olduğu görülmüştür.

Kömür tabakasının yanal devamlılığı wenner ile ölçülür fakat tabaka kalınlığını wenner ile net belirlemek zordur.  Kömür tabakasının kalınlığını belirlemeye yönelik olarak da Schlumberger diziliminde ölçümler almak gerekir. Schlumberger ölçümleri wenner dizilimi ile karşılaştırarak tabakaların kalınlığı daha net belirlenebilmektedir.

Yazar: Can BAYAT
Kimdir: 2015 yılından bu yana EMD Enerji Merkezi Danışmanlık şirketine bağlı olarak çalışmaktadır. 2016 SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Jeofizik Mühendisliği Yüksek Lisans mezunudur. Evli ve bir çocuk babasıdır.
| | canbayat [at] gmail |